Η Μαρία Μοντεσσόρι στήριξε την παιδαγωγική της μέθοδο σε μια θεωρία που διαμόρφωσε, μέσα από επιστημονική παρατήρηση του παιδιού και του ανθρώπου. Οι πιο βασικές ενότητες αυτής της θεωρίας είναι ο αφομοιωτικός – δεκτικός – νους, οι ανθρώπινες τάσεις, τα στάδια ανάπτυξης, οι ευαίσθητες περίοδοι και ο μαθηματικός νους του ανθρώπου.
Αν παρομοιάζαμε τον άνθρωπο με ένα αυτοκίνητο και την εξέλιξή του με τη διαδρομή που έχει να διανύσει, ο αφομοιωτικός νους θα ήταν ο κινητήρας του, οι ανθρώπινες τάσεις τα καύσιμά του, οι ευαίσθητες περίοδοι οι προβολείς του, τα στάδια ανάπτυξης η ολοκλήρωση ενός τμήματος της διαδρομής του και ο μαθηματικός νους το κοντέρ του.

Ο αφομοιωτικός νους
Είναι η ικανότητα που έχει ο εγκέφαλος του νεογέννητου να δημιουργεί ταχύτατα, μέσα από τις εμπειρίες στις οποίες εκτίθεται, το ανάγλυφο του φλοιού. Να απορροφάει τη γνώση γρήγορα και...

Οι ανθρώπινες τάσεις
Η Μαρία Μοντεσσόρι βλέπει τον άνθρωπο φυσικά προικισμένο από τη γέννησή του έως τα βαθιά του γεράματα με προδιαθέσεις, που δεν σχετίζονται με τη φυλή, τον τόπο ή το...

Τα τέσσερα στάδια ανάπτυξης
Η προσέγγιση Μοντεσσόρι αναπτύχθηκε χωρίς προκαταλήψεις για να βοηθήσει το παιδί στο ταξίδι του προς την ενηλικίωση. Η Μαρία Μοντεσσόρι μέσα από την παρατήρηση παιδιών σε διάφορους πολιτισμούς και...

Οι ευαίσθητες περίοδοι
Τα παιδιά βιώνουν παροδικές περιόδους ευαισθησίας, (άλματα ανάπτυξης) κατά τις οποίες, ωθούμενα από εσωτερικά κίνητρα, δραστηριοποιούνται εξωτερικά για την κατάκτηση ενός στόχου. Όταν ενεργοποιείται μια τέτοια ευαισθησία το παιδί...

Ο μαθηματικός νους
Η Μαρία Μοντεσσόρι είναι η μόνη που περιγράφει και αναφέρεται στην φυσική ικανότητα για μαθηματική σκέψη, με την οποία γεννιούνται όλα τα μωρά. Την περιγράφει σαν μια ειδική ποιότητα...