Η μεγάλη διαφορά της παραδοσιακής παιδείας από την μοντεσσοριανή, είναι ότι ξεκινάνε από διαφορετική βάση.
Στην πρώτη, το κεντρικό πρόσωπο είναι ο εκπαιδευτικός που ηγείται και επιβάλλει την τάξη και την πειθαρχία. Η γνώση είναι πάντοτε συγκεκριμένη (εκπαιδευτική ύλη) και μεταδίδεται τυποποιημένη.
Αντίθετα, στα σχολεία μοντεσσόρι, κυρίαρχο ρόλο στην τάξη έχει το παιδί, η προσωπικότητά του και οι ανάγκες του. Η πειθαρχία πηγάζει από το ίδιο και η γνώση γίνεται ταξίδι με πυξίδα τα ενδιαφέροντά του και τον διαφορετικό ρυθμό κάθε παιδιού.
Πιο συγκεκριμένα:
| Μοντεσσοριανή παιδαγωγική μέθοδος | Παραδοσιακή παιδαγωγική μέθοδος |
| Βασίζεται στην φυσική ανάπτυξη του παιδιού | Βασίζεται στην εφαρμογή της διδακτέας ύλης |
| Τα παιδιά μαθαίνουν στον δικό τους ρυθμό ανάλογα με τις ανάγκες τους και τα ενδιαφέροντά τους | Τα παιδιά διδάσκονται συγκεκριμένη ύλη ανάλογα με την ηλικία τους σε προκαθορισμένο διάστημα |
| Τα παιδιά μαθαίνουν μέσω του ειδικά σχεδιασμένου υλικού με την εμπειρία | Τα παιδιά διδάσκονται από τον δάσκαλο |
| Το παιδί έχει ενεργή συμμετοχή στην διαδικασία μάθησης | Το παιδί έχει παθητικό ρόλο |
| Το παιδί μπορεί να εργαστεί όπου και όπως νιώθει άνετα. Κινείται, παρατηρεί και επιλέγει | Το παιδί είναι υποχρεωμένο να κάθεται ακίνητο και να ακούει παθητικά τη διδασκαλία |
| Ο εκπαιδευτικός συνεργάζεται με τα παιδιά. Το παιδί είναι στο κέντρο της διαδικασίας της μάθησης και ο παιδαγωγός στο περιθώριο. | Η τάξη οδηγείται από τον εκπαιδευτικό. Ο εκπαιδευτικός είναι στο κέντρο και το παιδί στο περιθώριο |
| Το περιβάλλον και η μέθοδος υποστηρίζουν την εσωτερική αυτό- πειθαρχία | Η πειθαρχία επιβάλλεται από τον δάσκαλο |
| Απουσιάζει εντελώς η έννοια της τιμωρίας και της ανταμοιβής. Ανταμοιβή του παιδιού είναι η δουλειά του | Το αποτέλεσμα της δουλειάς του αξιολογείται με βαθμούς και επαίνους |
| Το παιδί επιλέγει πόση ώρα θα ασχοληθεί με ότι έχει επιλέξει | Συγκεκριμένος χρόνος εργασίας πάνω σε ένα καθορισμένο γνωστικό αντικείμενο |
| Αίθουσες με μεικτές ηλικίες | Τάξεις ανάλογα με την ηλικία |
| Έμφαση στην διανοητική, συναισθηματική, πνευματική ανάπτυξη του παιδιού | Έμφαση στην διανοητική ανάπτυξη και στη γνωστική εξέλιξη |
| Το παιδί επισημαίνει τα λάθη του μέσα από το υλικό (αυτό -διόρθωση ) | Ο δάσκαλος επισημαίνει τα λάθη του παιδιού |
| Ποικιλία αισθητηριακού υλικού στην διάθεση του παιδιού για να το εξερευνήσει | Λιγοστό υλικό για αισθητηριακή ανάπτυξη |
| Έμφαση στην συνεργασία | έμφαση στον ανταγωνισμό |
| Απαραίτητη η ενημέρωση του γονιού πάνω στην μέθοδο προκειμένου να επωφεληθεί το παιδί στο μέγιστο | Εθελοντική συμμετοχή γονιού |
